Zondag 25 september, Pater Jim

In een ver verleden werkte ik in de journalistiek. Mijn eerste vaste baan was bij een regionale krant, op de redactie buitenland. Daar kwam dagelijks een enorme stroom aan nieuwsberichten binnen via de diverse persbureaus. We hadden één pagina voor de hele wereld, dus voor de meeste berichten was geen plaats. Dat vereiste een strenge selectie, maar hoe beslis je wat wel en wat niet? Voor de categorie rampen en ongelukken had de chef een eenvoudig criterium: je deelt het aantal doden door het aantal kilometers.

Ja, dat klinkt cynisch, maar het vertolkt een simpele werkelijkheid: we willen niet alles weten. Met enige regelmaat sloeg in het Verre Oosten tijdens een storm een overbeladen veerboot om. Dat was een drama, maar het kwam niet in de krant. Want lezers zitten daar niet op te wachten. Zou het bij Hoek van Holland zijn gebeurd, dan zou het goed zijn voor de voorpagina. 

Afstand en weten – daarover gaat het in het Evangelie van vandaag. In het tweede deel van het verhaal over de arme Lazarus heet die afstand een kloof: een kloof tussen de rijke man in de hel en Lazarus in de hemel. De man probeert verbinding te maken met de hemel, maar, zo krijgt hij te horen, de kloof is onoverbrugbaar. 

In het eerste deel van de lezing is er ook een kloof tussen de man en Lazarus. Er was afstand, en een situatie van niet weten. Jezus vertelt dat de rijke man thuis iedere dag uitbundig feest vierde terwijl Lazarus, met zweren overdekt, bij hem voor de poort lag en niets kreeg. Er werd in het geheel niet naar hem omgekeken.

Was die rijkaard een slechte man? Jezus veroordeelt de rijkdom op zich niet. De vraag is meer: was die man op de hoogte van de situatie voor zijn poort? Het is best mogelijk dat hij op zijn landgoed alles had wat hij wenste en dat hij geen stap buiten de deur zette. Of dat hij af en toe per koets ergens naar toe werd gereden, maar vanuit de hoogte niet zag dat er iemand op de grond lag. Dus ja, hoeveel blaam treft de man als hij het niet wist?

We kunnen de vraag ook anders stellen: had hij het móeten weten? Er is iets voor te zeggen dat mensen die méér hebben, ook meer moeten weten. Dat mensen met geld en macht een sociale verantwoordelijkheid hebben, en dat die verantwoordelijkheid vraagt om oplettende oren en ogen. En om goed te horen en te zien, moet je de nabijheid zoeken; de sociale afstand moet worden overbrugd. Want zolang je niets weet, kun je ook niets doen.

Een andere vraag is: wíllen we het weten? Die vraag speelt in de eerste lezing, over “de zorgelozen van Sion”. Dat zijn, net als de rijke man in het evangelie, op zich geen slechte mensen, geen boosdoeners. Maar, zegt de profeet Amos: “Zij liggen op ivoren bedden. Zij eten de lammeren van de kudde. Zij drinken wijn uit brede schalen.” En dan komt het eigenlijke verwijt: “Om de ondergang van Jozef bekreunen zij zich niet.” 

Jozef betekent hier: een groot deel van het land dat niet bij Sion hoort, zeg maar: de buren. Daar spelen allerlei problemen, maar daar zijn de zorgelozen van Sion dus niet mee bezig. Misschien wéten ze het ook niet, en hebben ze zich opgesloten in een bubbel van welvaart en genot, net als de rijke man. En die bubbel zorgt voor een kloof. 

In het evangelie zegt Lazarus tegen de rijke man: “Tussen ons gaapt nu een onoverbrugbare kloof.” De kloof was er op aarde ook, maar daar was die nog overbrugbaar. Dat geldt ook voor de kloven van onze tijd. Tussen landen en groepen. Tussen mensen onderling. 

Vandaag is het de laatste dag van de Vredesweek 2022, en de lezingen van deze viering nodigen ons uit tot betrokkenheid, tot weten, en tot handelen. Daarbij kunnen we ons laten inspireren door de woorden van de apostel Paulus in de tweede lezing van vandaag: “Streef naar gerechtigheid, godsvrucht, geloof, liefde, volharding en zachtmoedigheid.”