Door Pater Jim.

In de afgelopen twee jaar is in deze kerk vrijwel dagelijks gebeden voor vrede in Gaza. En niet alleen hier, maar in kerken over de hele wereld en op vele andere plaatsen. Afgelopen week is er een belangrijke stap gezet in de richting van vrede. Dat is iets om dankbaar voor te zijn. 

Over dankbaarheid gaat het in twee lezingen van deze zondag. In de eerste lezing horen we over Naäman, een belangrijke legeroverste, die leed aan een ernstige huidziekte. Op advies van de profeet Elisa dompelt hij zich zeven maal onder in de Jordaan, en dat blijkt afdoende. Naäman keert dan vol vreugde terug naar Elisa om hem en God zijn dankbaarheid te betuigen. In de evangelielezing geneest Jezus tien melaatsen en stuurt ze naar de priester voor een soort gezondheidsverklaring. Slechts één van de tien komt bij Jezus terug om Hem te bedanken. 

Zijn wij weleens dankbaar? En zo ja, laten we dat ook merken? 

In sommige landen kent men het feest van Thanksgiving. Het is een familiefeest, en daar hoort een uitvoerige maaltijd bij. Die maaltijd kent twee belangrijke elementen. Het ene is het aansnijden van de kalkoen, en dat moet op de juiste manier gebeuren. Het andere gaat over dankbaarheid. Iedereen aan tafel kan dan iets te delen over dingen van het voorbije jaar waarvoor hij of zij dankbaar is. 

Als we iemand dankbaar zijn en dat laten weten, dan geven we iemand waardering. Dankbaarheid is dan een soort cadeautje. Maar aan dankbaarheid zit nog een andere kant. Ook degene die dankbaarheid betoont, kan erop vooruitgaan. Het betonen en daarbij het ervaren van dankbaarheid kan ons doen groeien; het kan ons doen beseffen dat we iets bijzonders hebben ontvangen. In die twee lezingen van vandaag beseffen beide zieken de goedheid van God; ze beseffen de nabijheid van iemand die het goed met hen voor heeft. Zo’n besef kan kracht en vreugde geven.

Zo mogen wij dankbaar zijn voor het vredesakkoord in Gaza; dat kan ons vreugde schenken. En, geheel los daarvan, we mogen dankbaar zijn voor de vrede in eigen land; het kan goed zijn daar om af en toe bij stil te staan. Maar in beide gevallen doen we dat wel in het besef dat vrede ook kwetsbaar is. 

Bepaalde verworvenheden die we vanzelfsprekend zijn gaan vinden, staan op de tocht. En dan denk ik niet alleen aan internationale spanningen en oorlogen, ook in Europa, maar ook aan bepaalde ontwikkelingen in eigen land. 

De laatste tijd komt het begrip omvolking nogal eens langs. Dat is een vertaling van Umfolkung, een beladen term uit de vorige eeuw in nazi-Duitsland. Dat ging over het streven naar overheersing door het zogeheten Germaanse ras, en daartoe de bestrijding van individuen en groepen die anders waren. Omvolking zoals het nu wordt gebruikt, gaat over de vrees dat Europa wordt bedreigd door de komst van migranten. Het is een soort complottheorie die zegt: een linkse elite probeert zoveel mogelijk migranten deze kant op te krijgen, met name moslims, omdat dat die elite meer kiezers zou opleveren. Omvolking gaat over een die[e afkeer jegens bepaalde bevolkingsgroepen, en de wens die groepen te doen verdwijnen. 

Je zou denken dat in een land als het onze, dat jaarlijks de gruwelen van het nazisme herdenkt, geen ruimte is voor zulk gedachtengoed; je zou denken dat we voldoende hebben geleerd van het verleden. Maar de laatste peilingen voor de komende parlementsverkiezingen geven een ander beeld: een verontrustend aantal zetels kan straks worden ingenomen door liefhebbers van het omvolkingsdenken, in een zuivere vorm, of een beetje afgezwakt om het verteerbaarder te maken. En zoals dat gaat: als meer mensen een bepaald idee gaan uitdragen, dan wordt het langzaam maar zeker ook acceptabel. En op een dag kijk je verbijsterd om je heen, en je denkt: hoe is het zover gekomen?

Misschien denkt u nu: moeten we het in de kerk nou ook al over politiek hebben? Ja. Maar dit gaat over meer dan politiek. Het gaat over evangelische vragen als: hoe gaan we met elkaar om? Wie is mijn naaste, en van wie ben ik de naaste? Denken we in termen van scheiding en confrontatie, of streven we naar verbinding en gemeenschap? Het gaat er niet om de problemen in de samenleving te verdoezelen, maar over de manier waarop we ermee omgaan en wie daar wel of niet de dupe van worden.

Intussen kunnen en mogen wij hier elke dag de eucharistie vieren. Eucharistie betekent “dankzegging”. We danken God voor alles wat Hij voor ons heeft gedaan en nog voor ons doet. En tegelijk blijven we waakzaam. Want vrede is er niet vanzelf.