Vandaag, op 16 oktober, wordt op de katholieke feestkalender de gedachtenis gevierd van de heilige Gerardus Majella (1726-1755), een van de heiligen van de congregatie van de redemptoristen. De waarschijnlijk bekendste devotieplaats voor Gerardus in Nederland is het Klooster Wittem, Pleisterplaats voor de ziel, in Zuid-Limburg, gelegen dichtbij of misschien wel midden in het aardse paradijs (hoor ik daar iemand vragen of ik heimwee heb?). Maar er zijn er meer. Voor het blad Gerardus, magazine voor bezieling en levensoriëntatie, dat door de redemptoristen in Wittem wordt uitgegeven, mocht ik in het jongste nummer een artikel schrijven over die andere Gerardusplaatsen in Nederland (en ook in Vlaanderen). U kunt het hieronder lezen. Het is wellicht een beetje een ‘long read’, zoals dat tegenwoordig schijnt te heten, maar op deze feestdag mag dat wel.
GERARDUS IN ALLE WINDSTREKEN
Met de volksvroomheid is het als met de flora: een plant schiet soms op verschillende plaatsen op en het is niet altijd goed te verklaren hoe het zaad van die plant op die plek terecht is gekomen. Zo is het ook gegaan met de verering van Gerardus Majella. In 1893, na de zaligverklaring, startte de verering voor Gerardus in Wittem. De kandidaat-heilige was natuurlijk al eerder bekend in de kring van de redemptoristen zelf. De heiligverklaring in 1904 zorgde ervoor dat Gerardus snel buitengewoon geliefd werd en Wittem een druk bezochte landelijk bekende bedevaartplaats werd.
Maar behalve Wittem zijn er in Nederland nog zeker negen andere plaatsen waar Gerardus Majella werd (en in sommige gevallen nog steeds wordt) vereerd. In enkele plaatsen lijkt het zaadje van de verering al eerder wortel geschoten te hebben dan in Wittem.
In Limburg zijn al vroeg twee plaatsen van Gerardusverering ontstaan: in Heer en in Nederweert-Eind. In beide plaatsen is het initiatief van de pastoor doorslaggevend geweest. In Heer begon de verering in de nieuwe parochiekerk van Sint Petrus Banden al meteen na de heiligverklaring van Gerardus. Er kwam een beeld en een reliek, de bisschop van Roermond gaf toestemming voor de verering en verhief Gerardus tot tweede patroon van de parochie; er kwam al spoedig een Gerardusbroederschap, een Gerardusschool en een Gerardusschutterij. De bedevaartgangers kwamen uit de verre omtrek, maar na de Tweede Wereldoorlog werd de verering in Heer meer een plaatselijke aangelegenheid; zonder twijfel door de groeiende populariteit van Wittem. Dat laatste bepaalde het succes juist na de Tweede Wereldoorlog van de Gerardusverering in Nederweert-Eind. Die begon in 1952 omdat pastoor Maes van die parochie een pleisterplaats wist te maken voor de busbedevaarten naar Wittem vanuit het bisdom ’s-Hertogenbosch. Maar ook buiten het verband van die bedevaarten wisten de gelovigen uit de wijde omtrek de weg naar de Gerarduskapel in Nederweert te vinden.
In Brabant zijn er vier plaatsen van Gerardusverering geweest. Sinds 1907 in Weebosch, waar de nieuwe parochiekerk werd toegewijd aan de jonge heilige (de bouwpastoor had zelf de heiligverklaring van Gerardus in Rome bijgewoond). Na de Tweede Wereldoorlog werd in de pastorietuin een heus processiepark ingericht. Tot de dag van vandaag zijn er op de zondagen rond het Gerardusfeest processies met gildes en ruiterverenigingen. Vanaf 1913 gingen georganiseerde bedevaarten vanuit onder meer Tilburg en Oosterhout naar Hulten (gemeente Gilze-Rijen). Ook Helmond-Brouwhuis (vanaf 1929) en Westerbeek bij Sint-Anthonis (acht jaar later) waren Gerardusoorden.
Buiten het katholieke zuiden kende Gerardus in Nederland nog drie plaatsen van verering, in alle windrichtingen: in Drenthe, Overijssel en Zeeland. In het Drentse Barger-Oosterveld bij Emmen werd in 1906 de eerste aan Gerardus Majella toegewijde parochiekerk van Nederland gebouwd. De pastoor kreeg van de redemptoristen twee relieken van Gerardus en nog altijd komen er op de laatste zondag van juni bedevaartgangers uit de wijde omgeving. Vier jaar later werd in het Twentse Overdinkel ook een parochiekerk met Gerardus Majella als patroon gewijd. Dat was te danken aan de bouwpastoor, die zelf Gerard (van Laak) heette. Achter de kerk kwam ook daar een processiepark. Daar is dit jaar voor de 111de (!) keer een Gerardusprocessie. In Terhole in Zeeuws-Vlaanderen werd in 1920 een nieuwe parochie gesticht met Gerardus Majella als patroonheilige. Zijn verering trok veel bedevaartgangers uit het katholieke deel van Zeeuws-Vlaanderen.
Ook in Vlaanderen is Gerardus niet onbekend. In Guigoven in de Limburgse Haspengouw verdween bij de modernisering van de kerk in de 60er jaren het Gerardusbeeld, maar toen die tien jaar geleden in een antiekzaak werd gesignaleerd, is Gerardus teruggehaald en is zijn verering in ere hersteld, met een Gerardus Broederschap en ja zelfs een heuse Gerardusborrel. Zullen we dan vandaag ook maar het glas heffen op onze heilige?