Vandaag is het Allerheiligen, morgen Allerzielen. Beide dagen staan in het teken van het gedenken van hen die ons in de dood zijn voorgegaan. Vandaag zijn dat degenen die de eindstreep hebben gehaald en nu in Gods heerlijkheid verblijven, morgen de overledenen die nog straffen uitzitten in de penitentiaire inrichting van het hiernamaals, het vagevuur. Met dat laatste heb ik niet zoveel: ik denk dat het daar even leeg en stil is als in de hel (sorry, Arnold Huijgen). Onze God is een God van barmhartigheid. Hij/Zij/Hen laat niemand vallen.
Allerheiligen was voor middeleeuwse christenen wat het Pantheon in Rome was voor de oude Romeinen: uit zorg om geen enkele godheid te vergeten (die zou immers wel eens boos kunnen worden) bouwden zijn een tempel voor alle goden, en zo voerden de christenen, van wie de heiligenkalender al aardig vol begon te raken, in de negende eeuw een feestdag in voor alle heiligen. Zo had er niemand iets te klagen.
Allerheiligen wordt door rooms- en oud-katholieken, door lutheranen en sommige andere protestanten en door anglicanen gevierd. Op de rooms-katholieke kalender is het een hoogfeest, Allerzielen is ‘slechts’ een gedachtenis, terwijl dat laatste in de praktische beleving veel meer aandacht krijgt en zelfs ook buiten kerkelijke kring in oude en nieuwe vormen populair is. In rooms-katholiek Nederland werd Allerheiligen sinds 1967 een kwart eeuw lang gevierd op de eerstvolgende zondag, maar sinds 1991 weer op de dag zelf. Dat is nu, na ruim dertig jaar, nog lang niet tot alle parochies doorgedrongen. In Nijmegen wordt het in veel rooms-katholieke kerken pas komende zondag gevierd, gecombineerd met Allerzielen, maar er waren ook parochies die het al afgelopen zondag vierden. Gelukkig zijn er in Nijmegen ook nog enkele kerken waar het hoogfeest vandaag wordt gevierd. Kan ik vanavond toch nog ergens naartoe.
Er is heiligheid en heiligheid. Ik bedoel: er is nogal een grote kloof tussen het Bijbelse beeld van heiligheid (eigenlijk is alleen de Eeuwige heilig, alle andere heiligheid is daarvan afgeleid) en de heiligheid die lange tijd in katholieke vroomheidspraktijken werd aangeprezen. Het verlangen om zelf heilig te worden heeft heel wat mensen de afgrond ingestort. Ik heb jonge mensen meegemaakt van wie het streven naar zelfheiliging tot neurotisch gedrag leidde en uitliep op psychisch trauma. 
De Amerikaanse monnik, schrijver en vredesactivist Thomas Merton (1915-1968) maakte het mee onder zijn medebroeders in de trappistenabdij van Gethsemani. Op 12 november 1952 maakte hij er een notitie over in zijn dagboek. De aanleiding was de lezing in de refter van het heiligenleven van een stichteres van een zustercongregatie, geschreven door een abbé, die eigenlijk zichzelf als de heilige stichter zag en als ‘an imaginary mystic’. Merton bespreekt dan de grote en subtiele verleidingen van hen die naar heiligheid streven. Ik citeer (in vrije vertaling):
‘Ten eerste verbeelden zij zich een heiligheid die ze passend vinden voor zichzelf. Dan verbeelden en beschouwen zij zichzelf als strevend naar die heiligheid op manieren die zij passend en doeltreffend achten. Ten slotte brengen zij, als zij koppig genoeg zijn, hun verhaal ten einde en verbeelden zich dat zij hebben bereikt wat zij wilden. Dit zijn de heiligen die in hun eigen naam komen en niet in Godsnaam – de profeten die profeteren zonder gezonden te zijn.’
Merton wijst een andere weg naar heiligheid, vertrekkend vanuit het beginsel ‘The truth is formed in silence.’ Het is een gedachte die hij later zal uitwerken in ‘New Seeds of Contemplation’ (1962). 
Maar vaak verstoren wij die stilte, aldus Merton:
‘Wij bemoeien ons met Gods werk door teveel over onszelf te praten. Wij vertellen Hem zelfs wat wij moeten doen. Wij adviseren Hem hoe Hij ons volmaakt moet maken en wij luisteren in de verwachting dat Zijn stem ons antwoordt met instemming. Wij worden snel ongeduldig en wij keren ons af van de stilte die ons stoort (de stilte waarin Zijn werk het beste gedaan kan worden) en wij verzinnen zelf het antwoord en de instemming die nooit zal komen.’
Om te eindigen met een Merton-aforisme: ‘Silence is the adoration of His truth.’ Heiligheid: laat de Eeuwige in stilte werken.