Zondag 7 januari, Driekoningen, Pater Jim

“Waar kunnen we onze Heer vinden en ontmoeten? De ervaring van de wijzen uit het Oosten leert ons dat Hij op de eerste plaats gevonden wil worden in rusteloos vragen. De spannende reis van de wijzen laat zien dat geloof niet ontspringt aan eigen verdiensten, gedachten of voorstellingen. Het is een geschenk van God. Zijn genade helpt de onverschilligheid van ons af te schudden, en opent onze geest om de belangrijke vragen in het leven te stellen.”

Misschien komen deze woorden van paus Franciscus u bekend voor, want ze staan op de achterkant van het misboekje. 

Vandaag vieren we Driekoningen, maar de eigenlijke titel van het feest is Openbaring des Heren. Eerder hoorden we over de herders die geleid door een engel naar de stal werden geleid; daar werd het kind Jezus geopenbaard aan hen, dat wil zeggen: aan het joodse volk. Vandaag wordt Jezus geopenbaard aan de wijzen, mensen van ver weg, en dat betekent: Jezus wordt geopenbaard aan de hele wereld. 

Het is leerzaam om te zien welke weg deze wijzen uit het Oosten daarbij hebben afgelegd. Geleid door hun eigen wetenschap en kennis trokken ze naar de hoofdstad Jeruzalem, want dat moest wel de plaats zijn waar een joodse koning geboren zou worden. 

Als dat niet blijkt te kloppen, zijn ze in staat om hun eigen manier van denken los te laten, om vragen te stellen, om een andere werkelijkheid onder ogen te zien. De ster leidt ze naar een huisje in een onbeduidende plaats. Daar treffen ze het koningskind aan, in eenvoudige omstandigheden, en ook dat hadden ze niet verwacht. Toch gingen ze voor het kind op hun knieën, en brachten het hulde.

Het is boeiend om deze bekende evangeliepassage te lezen in gezelschap van paus Franciscus. Sinds zijn aantreden heeft hij laten zien hoe belangrijk hij het vindt om vragen te stellen. En hoe belangrijk hij het vindt voor de de Kerk en de wereld van deze tijd om daardoor tot nieuwe inzichten te komen en onverschilligheid van ons af te schudden. 

Wat de Kerk betreft heeft de paus alle katholieken uitgenodigd om te delen in zijn onrust. Want het gaat niet goed met die Kerk. Sommigen menen dat alles bij het oude moet blijven, dat de Kerk dan maar een kleine kerk moet zijn met een dichtgetimmerd geloof – klein maar fijn.

Daar wil deze paus niets van weten. Zonder de beginselen overboord te willen zetten, vraagt hij van ons allen om in een synodaal proces luisterend na te denken over de ontwikkelingen van deze tijd, om bereid te zijn dichtgespijkerde luiken voor de ramen weg te halen, om te aanvaarden dat een koningskind niet in een hoofdstedelijk paleis ter wereld komt, maar in een kribbe. Hij daagt ons uit om kerkelijk nieuwe wegen in te slaan, om de ster te volgen, ook al weten we nog niet waar die ons brengt. 

Dat kan ongemakkelijke situaties veroorzaken, zoals de recente goedkeuring door het Vaticaan van een pastorale zegening van homoseksuele relaties. Op allerlei plaatsen hoor je: dat strookt toch niet met verhaal dat diezelfde Kerk altijd heeft verkondigd? Het kan inderdaad verwarrend zijn dat een relatie die niet voldoet aan de eisen van de Kerk, toch wordt gezegend. De genade van God, zegt de paus, helpt ons vragen te stellen die de weg openen naar nieuwe pastorale inzichten.

Ook wat de wereld betreft stelt Franciscus vragen bij de manier waarop de samenleving is ingericht. In vaak scherpe bewoordingen vraagt hij aandacht voor misstanden, en stelt hij daarbij vragen over onze manier van leven. Gods genade helpt ons om de onverschilligheid af te schudden, zegt de paus. Een onverschilligheid die makkelijk kan ontstaan in een informatiecultuur die zóveel problemen over ons uitstort dat we gedesillusioneerd een ander kant opkijken. 

De wijzen uit het Oosten kwamen na een lange, uitputtende reis aan op de verkeerde plaats. Ze hadden toen gedesillusioneerd de terugreis kunnen aanvaarden, zich neerleggend bij hun verlies. In plaats daarvan openden ze zichzelf voor het licht van de ster om het Licht van Betlehem toch te kunnen ontmoeten. 

Na die ontmoeting vertrokken zij “langs een andere weg” naar hun land, zo staat in het evangelie. Dat was om Herodes te ontlopen. Maar het betekent ook dat ze veranderd zijn door de ontmoeting met de Zoon van God, die aan hen is geopenbaard. Het is de beloning voor de vragen die ze hebben gesteld, voor de twijfel die ze in hun leven hebben toegelaten, voor hun oprechte zoeken. Als nieuwe mensen gaan ze terug naar hun eigen land, waar ze hun vreugde en geloof kunnen delen met de mensen om hen heen. 

Net als de wijzen zijn we geroepen om op weg te gaan, en om het licht te volgen dat ons altijd wil leiden, soms langs onbetreden paden en nieuwe wegen.