In de tweede en derde lezing staan twee zinnen die nogal op elkaar lijken. In de tweede lezing staat: “Niet wij hebben God liefgehad, maar Hij heeft ons liefgehad.” In de derde lezing zegt Jezus: “Niet gij hebt Mij uitgekozen, maar Ik u.”

Tot en met Pinksteren bevinden we ons in de Paastijd, en in wezen gaat de verkondiging in die periode over de verrijzenis van Christus. Door die verrijzenis is Hij altijd onder ons, en wij mogen stilstaan bij de vraag wat dat voor ons kan betekenen, wat Hij ons te zeggen heeft.

Het optreden van Jezus viel al in zijn tijd bij veel mensen verkeerd. En ook in onze tijd kan het schuren met populaire overtuigingen. Bijvoorbeeld met de overtuiging dat wij als individu zelf de dienst uitmaken, dat we zelf bepalen wat door de beugel kan en wat niet.

Vandaag is het 5 mei; we vieren onze vrijheid. Vrijheid is een feest, maar vrijheid vraagt ook om verantwoordelijkheid. Zoals de verantwoordelijkheid om rekening te houden met de gevoeligheid van velen wanneer het gaat over de Tweede Wereldoorlog.

Gisteravond was er de nationale dodenherdenking op de Dam. Ik kan me niet herinneren dat er eerder zulke vergaande maatregelen werden getroffen om het te laten verlopen zoals het was bedoeld. Het verliep ook waardig, maar de dreiging met acties had wel effect op de plechtigheid. Bijvoorbeeld door het veel kleinere aantal deelnemers op de Dam. En doordat menigeen met zijn gedachten niet alleen bij de doden was, maar ook bij de vraag of er iets zou gebeuren. Is vrijheid daarvoor bedoeld?

Op het gebied van oorlog en vrijheid speelt er nog iets. Nederland heeft archieven over collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daarin staat allerlei informatie over mensen die destijds op een of andere manier hebben samengewerkt met de bezetter, en van velen die daarvan wel werden verdacht maar zijn vrijgesproken. Volgens de wet mag dat per 1 januari aanstaande toegankelijk zijn voor iedereen. Daartoe wordt er nu hard aan gewerkt om het archief digitaal voor iedereen toegankelijk te maken.

Openheid is op zich een goede zaak, net als vrijheid, maar je moet ermee om kunnen gaan. Nabestaanden van mensen die in de archieven voorkomen, maken zich grote zorgen over de mogelijke gevolgen. Want een probleem in onze cultuur is de neiging om mensen snel te veroordelen en om snel met ze af te rekenen, ook al valt ze niets te verwijten. Dreigementen, zowel digitaal als fysiek, zijn aan de orde van de dag. En dus: is die laagdrempelige informatievrijheid wel een goed idee als het om zo’n gevoelig onderwerp gaat?

Terug naar de lezingen van vandaag. Zojuist noemde ik twee zinnen, en die gaan beide om het erkennen van Jezus als degene die richting geeft aan ons leven. Hij zegt: “Ik heb u uitgekozen.” En Hij voegt daar aan toe: “Ik heb u de taak gegeven om op tocht te gaan, en vruchten voort te brengen die blijvend mogen zijn.”

Het is niet alleen een uitgekozen zijn, maar het gaat ook over een zending, over een opdracht. Jezus spreekt over vruchten voortbrengen, en in dezelfde lezing geeft Hij aan in welke richting we dan moeten denken. “Dit is mijn gebod, dat gij elkaar liefhebt zoals Ik u heb liefgehad. Geen groter liefde kan iemand hebben dan deze: dat hij zijn leven geeft voor zijn vrienden.”

Dat gaat ver: je leven geven voor je vrienden. En we hebben meer vrienden dan we denken. Want elders in het evangelie zegt Jezus: bemint uw vijanden. De vijand beminnen als mijn vriend? Nee, makkelijk is het niet. Maar het is een uitnodiging. En daar mogen we in alle vrijheid over nadenken.