Zondag 1 oktober, pater Jim

Gisteren werden we opgeschrikt door het hevige geweld in Israël, de Gazastrook en Libanon; het is net begonnen, en lijkt nog lang niet voorbij. In de afgelopen week kwam ook een probleem aan de orde dat miljoenen mensen treft: klimaatverandering. Van paus Franciscus verscheen woensdag een nieuwe publicatie, tien jaar na zijn geruchtmakende boek Laudato sí. En dat heeft alles te maken met de lezingen van vandaag, over de wijngaard die ons is toevertrouwd, en hoe we daarmee omgaan. 

Homilie

Jarenlang hoorde je in augustus een bepaald liedje op de radio. Een liedje over de mooie zomer die voorbij is. Het is een wat weemoedig afscheid van een schijnbaar zorgeloze tijd, bij het begin van een nieuw werkseizoen. 

Dit jaar is het voor de mensen bij de radio wat lastiger om het juiste moment te vinden om dat nummer te draaien. Want wanneer is die zomer eigenlijk voorbij? We zijn al een eindje op weg in oktober, en nog steeds kunnen we zonder jas op een terrasje zitten. Dat is op zich wel fijn, maar er zit ook een bedenkelijke kant aan. Heeft die lange zomer iets te maken met klimaatverandering? Voor veel gebieden in de wereld was die zomer helemaal niet mooi, maar rampzalig. Hittegolven, bosbranden, overstromingen, uitdroging – op veel plaatsen werden griezelige records gebroken. 

Paus Franciscus schreef hierover: “Niemand kan ontkennen dat we de afgelopen jaren getuige zijn geweest van extreme verschijnselen, frequente periodes van ongewone hitte, droogtes en ander gekerm van de aarde.” Het is een citaat uit zijn boekje Laudate Deum, dat deze week is verschenen – tien jaar na zijn veelbesproken en nog steeds actuele boek Laudato sí, over, simpel gezegd, de toestand van de aarde en al wat daarop is. In Bijbelse termen zou je kunnen zeggen: het gaat over de wijngaard die aan ons is toevertrouwd.

In het evangelie van vandaag vertelt Jezus een treurige parabel over een wijngaard. Iemand heeft die wijngaard nieuw aangelegd, met alles erop en eraan. Hij verpacht die aan wijnbouwers en gaat op reis. Als het tijd is voor de oogst, stuurt hij enkele werknemers om de opbrengst in ontvangst te nemen; die werknemers worden mishandeld of gedood, en uiteindelijk moet zelfs zijn zoon er aan geloven. Het verhaal eindigt met een voorspelling dat het met die gewelddadige wijnbouwers slecht zal aflopen als de eigenaar terugkomt.

De eerste lezing, uit Jesaja, is al niet veel vrolijker. Ook daar gaat het over een wijngaard, nu als symbool voor het volk Israël. De eigenaar maakte het land vrij van stenen, zegt de profeet, en hij plantte er uitstekende wijnstokken. Hij hoopte druiven te zullen oogsten, maar hij kreeg slechts wilde vruchten. Dan zegt de eigenaar over de wijngaard: “Ik maak zijn muren stuk, dat hij platgetrapt kan worden. En aan de wolken verbied ik om regen op hem te laten vallen.” 

Misschien doet dat beeld van de uitbijvende regen denken aan tv-reportages van afgelopen zomer, over wijn- en olijfboeren in Zuid-Europa, die met tranen in de ogen op hun uitgedroogde land stonden en zeiden: mijn hele leven heb ik hier gewerkt, maar nu is alles kapot. 

Paus Franciscus schrijft in zijn nieuwe publicatie dat zeker niet elke catastrofe wordt veroorzaakt door klimaatverandering, maar ook dat we, gezien het wetenschappelijk onderzoek, er niet meer omheen kunnen dat die verandering een menselijke oorsprong heeft. De profeet Jesaja roept tot bekering, en dat doet de paus ook. 

Hij brengt momenten in herinnering waarop het even leek dat het belang van verandering tot de wereld was doorgedrongen, zoals de coronacrisis. Velen zeiden toen: vanaf nu gaan we het anders doen. Intussen zijn er meer files dan vóór corona, en ook het vakantievliegen is helemaal terug. 

Begrijpelijk, maar toch… In het openingsgebed van deze viering klonk deze zin: “God, U blijft alle mensen roepen, en met geduld wacht U het antwoord af van een ieder van ons.” Natuurlijk ligt een deel van de oplossing bij regeringen, instellingen en bedrijven. Maar los daarvan heeft ieder van ons een eigen verantwoordelijkheid. We zijn geschapen met een vrije wil, en we zijn in staat het goede te doen, ook als dat offers vraagt. God is benieuwd naar ons antwoord.

Tot slot. Dat openingsgebed zegt dat God álle mensen roept, dus ook die in het Midden-Oosten. Hij is immers ook hun God, en ook aan hen heeft Hij een deel van de wijngaard toevertrouwd. God is benieuwd naar hun antwoord.